Benchmark Verspanen 2022: ‘Vakmensen moeten zich blijven ontwikkelen’

Verspanende bedrijven zijn verre van klaar voor digitalisering, blijkt uit de Benchmark verspanen 2022. Een harde conclusie, vindt ook Erik Yperlaan van Stichting OOM. De directeur van de opleidings- en ontwikkelingsorganisatie voor de metaalbewerking is desondanks hoopvol gestemd. “De mate van doorontwikkelen en omscholen van vakmensen neemt sterk toe.”

Bedrijven zijn meer spindeluren gaan maken dan vijf jaar geleden. Maar als de toename afgezet wordt tegen de snelle en laagdrempelige ontwikkeling van automatiseringssystemen, hadden het er méér mogen zijn. Er ligt een groot potentieel om met de huidige automatiseringstechnologie in de komende jaren de efficiency bij de verspanende bedrijven fors te verbeteren. Bedrijven realiseren zich dat de schaarste aan vakmensen aanhoudt en dat dit komende jaren niet zal worden opgelost. Méér machines met hetzelfde aantal medewerkers heeft in de afgelopen jaren voor meer capaciteit gezorgd. De volgende stap lijkt digitalisering te zijn. De verspanende bedrijven lijken hier echter verre van klaar voor te zijn.

Dit zijn de belangrijkste conclusies uit de Benchmark verspanen 2022. Het onderzoek is een initiatief van Koninklijke Metaalunie, dat vijf brancheorganisaties kent waarvoor verspanen core-business is, OOM, de opleidings- en ontwikkelingsorganisatie voor de metaalbewerking, en het vakblad Made-in-Europe.

Verscheidenheid

Erik Yperlaan van Stichting OOM presenteerde het vervolg op de Benchmark verspanen 2017 tijdens de Avond van de Maakindustrie, voorafgaand aan TechniShow 2022. “Het doel van dit onderzoek is om ondernemers en hun medewerkers in de sector te inspireren. De veranderingen gaan snel, zowel op technologisch en bedrijfseconomisch, als op sociaal vlak hard. Toch was de verwachting uit 2017 dat er meer snelheid zou zijn als het gaat om digitalisering. Die digitalisering is onvoldoende tot zijn recht gekomen. De verspaner ontwikkelt zich toch minder snel in de richting van programmeur of integrator.”

Hij haastte daarbij wel te melden dat er een grote verscheidenheid is in de mate van digitalisatie. “Grotere bedrijven hebben al wel ingezet op digitalisering. Het is het kleinere mkb dat een beetje achterblijft. Toch zijn we hoopvol gestemd. De mate van doorontwikkelen en omscholen van vakmensen neemt namelijk toe. In 2017 kregen verspaners ongeveer vier uur per jaar aan opleiding. Nu is dat veertig uur, waarvan de helft extern wordt genoten. De andere helft bestaat uit interne begeleiding en scholing vanuit leveranciers.”

Is de coronapandemie wellicht de reden van deze stijging? “Het online aanbod van scholing is gegroeid. Veel praktijkonderwijs lag plat tijdens de pandemie. Online kon wel nog wat doorgaan. Daarnaast was er ruimte omdat de productie wat terugliep. Dan valt een opleiding makkelijker te organiseren. Belangrijker is echter dat in algemene zin het bewustzijn en het urgentiebesef er meer is. De sector weet dat meer aandacht voor scholing en digitalisatie een ontwikkeling is die we moeten doormaken.”

Arbeidsmarkt

Zoals verwacht, kleurt de krapte op de arbeidsmarkt de uitkomsten van de benchmark. 70% van de bedrijven geeft aan vacatures te hebben. In vergelijking met 2017 is het aantal uren dat aan scholing wordt besteed ruim toegenomen. Verder blijkt dat millennials en generatie Z meer verwachten van digitale innovaties, het belangrijk vinden dat ondernemingen hun sociale verantwoordelijkheid nemen, en hun eigen ontwikkeling meer centraal stellen. Een vijfdaagse werkweek hoeft voor velen niet meer; een vierdaagse werkweek kan daarentegen wel. Bedrijven die hier een goede modus in weten te vinden, zullen de komende jaren vakmensen aan zich weten te binden.

Yperlaan: “Verspanen – en eigenlijk iedere techniek – is en blijft mensenwerk. Krijg je de mensen niet mee, dan is technologische ontwikkeling niet mogelijk. Krijg je ze wel mee en maken de mensen een slag, dan zullen ze merken dat ze het vak beter gaan beheersen en daarmee komt meer beroepstrots.”

Beroepstrots is weer belangrijk om het vaktechnische aspect van de vakmensen een nieuwe impuls te geven. Behalve digitalisering is de circulaire economie immers een trend waarmee de maakindustrie krijgt te maken. Duurzaamheid speelt onder druk van de politiek en samenleving een steeds grotere rol en verspanende bedrijven moeten zich afvragen hoe ze de verspanende bewerking kunnen verduurzamen. Het gebruik van op fossiele grondstoffen gebaseerde koelsmeermiddelen en het verspanen van soms tot wel 90% van het uitgangsmateriaal is niet duurzaam. 

Yperlaan vindt het daarom teleurstellend dat 3D-printen in vijf jaar tijd niet aan belang heeft gewonnen in de verspanende bedrijven. “Juist deze technologie kan bijdragen aan een duurzamere maakindustrie, doordat er minder materiaalverspilling is, er decentraal en dichtbij de locatie waar onderdelen nodig zijn kan worden geproduceerd en er minder voorraden nodig zijn. Additive manufacturing maakt on-demand productie nodig doordat instelkosten grotendeels verdwijnen.”

Het onderzoek

De 149 ondernemingen die hebben meegedaan aan de Benchmark verspanen 2022 weerspiegelen de veelzijdigheid van de Nederlandse metaalindustrie. Gemiddeld telt een bedrijf 29 fte’s (inclusief inleenkrachten), waarbij bedrijven in reparatie- en onderhoudswerk uitschieters naar de onderkant zijn, met gemiddeld 6 fte’s. De belangrijkste afzetmarkten zijn agro-industrie (30%), hightech industrie (27%) automotive- en transportmiddelenindustrie (21%), offshore (21%), medische industrie (17%), (petro)chemische industrie (11%), en lucht- en ruimtevaart (7%). 

Meer bedrijven dan vijf jaar geleden leveren aan de hightech (halfgeleider), de agro en de medische industrie toe dan vijf jaar geleden. Twee op de drie bedrijven (64%) verspaant kleine en middelgrote series; voor 28% ligt de focus op enkelstuks en slechts 3% maakt grote series. De bedrijven die grote series maken, beschikken gemiddeld over 24 CNC-machines. Bedrijven voor kleinere en middelgrote series hebben gemiddeld 12 machines, en prototypebouwers en enkelstuks-producenten hebben er minder dan 10.